ကြောက်စိတ်မွှန်ခြင်း (Panic Attack) ၏ လက္ခဏာများကို ခွဲခြားသိရှိခြင်း

ကြောက်စိတ်မွှန်ခြင်း (Panic Attack) ဆိုတာဘာလဲ။ ကြောက်စိတ်မွှန်ခြင်း (သို့မဟုတ် စိုးရိမ်ထိတ်လန့်လွန်ခြင်း) ဆိုသည်မှာ ရုတ်တရက်ဖြစ်ပေါ်လာပြီး ပြင်းထန်သော စိုးရိမ်ကြောက်ရွံ့မှုနှင့်အတူ ခန္ဓာကိုယ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ပြင်းထန်သော တုံ့ပြန်မှုများ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် အမှန်တကယ် အန္တရာယ်မရှိသော်လည်း လူတစ်ဦးအား ထိန်းချုပ်မှု လုံးဝ ဆုံးရှုံးသွားသည်၊ နှလုံးရောဂါဖြစ်နေသည် သို့မဟုတ် သေဆုံးတော့မည်ဟု ခံစားရစေနိုင်သည်။ ဤတုံ့ပြန်မှုများသည် များသောအားဖြင့် ၁၀ မိနစ်အတွင်း အမြင့်ဆုံးသို့ ရောက်ရှိပြီး အချိန်တိုအတွင်း ပြေလျော့သွားပါသည်။

လက္ခဏာရပ်များ

ကြောက်စိတ်မွှန်ခြင်းတစ်ခုဖြစ်ပေါ်ချိန်တွင် ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာနှင့် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ လက္ခဏာများစွာကို ခံစားရနိုင်သည်။ ဤအရာများသည် အလွန်ထိတ်လန့်စရာကောင်းပြီး လူတစ်ဦးချင်းစီအလိုက် ကွဲပြားနိုင်ပါသည်။

ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ လက္ခဏာများ

• နှလုံးခုန်နှုန်း မြန်ဆန်ခြင်း သို့မဟုတ် ရင်တုန်ခြင်း (Rapid, Pounding Heart Rate): နှလုံးက ရင်ဘတ်ထဲကနေ ခုန်ထွက်တော့မလို ခံစားရခြင်း။

• ရင်ဘတ်အောင့်ခြင်း သို့မဟုတ် တင်းကျပ်ခြင်း (Chest Pain or Tightness): ဤလက္ခဏာကြောင့် နှလုံးရောဂါဖြစ်နေသည်ဟု ထင်ရနိုင်ပါသည်။ ရင်ဘတ်ကို တင်းကျပ်စွာ စည်းနှောင်ထားသလို ခံစားရခြင်း။

• အသက်ရှူရခက်ခဲခြင်း သို့မဟုတ် လေမဝခြင်း (Shortness of Breath or Smothering Sensation): အသက်ရှူကျပ်ခြင်း၊ အသက်ရှူမဝခြင်း သို့မဟုတ် လည်ပင်း တင်းကျပ်နေသလို ခံစားရခြင်း။ အသက်ကို မြန်မြန်နှင့် တိမ်တိမ်ရှူမိတတ်ခြင်း။

• ချွေးထွက်ခြင်း သို့မဟုတ် ကိုယ်ပူ/အေး ချမ်းတုန်ခြင်း (Sweating, Chills, or Hot Flashes): ရုတ်တရက် ချွေးထွက်လွန်ခြင်း၊ ချမ်းတုန်ခြင်း သို့မဟုတ် ပူစပ်ပူလောင် ခံစားရခြင်း။

• မူးဝေခြင်း၊ ခေါင်းထဲ ပေါ့ပါးလာခြင်း သို့မဟုတ် သတိလစ်မတတ် ဖြစ်ခြင်း (Dizziness or Lightheadedness): ခြေထောက် မခိုင်တော့သလို၊ မူးလဲတော့မလို ခံစားရခြင်း။

• ကိုယ်လက် တုန်ရီခြင်း (Trembling or Shaking): ခန္ဓာကိုယ် သို့မဟုတ် အစိတ်အပိုင်းများ တုန်ခါနေခြင်း။

• ပျို့အန်ခြင်း သို့မဟုတ် ဝမ်းဗိုက်မအီမသာ ဖြစ်ခြင်း (Nausea or Abdominal Distress): အစာအိမ်က မကောင်းမွန်သလို ခံစားရခြင်း။

• လက်ဖျားခြေဖျား ထုံကျင်ခြင်း သို့မဟုတ် ကျဉ်ခြင်း (Numbness or Tingling): အထူးသဖြင့် လက်ချောင်းများနှင့် ခြေချောင်းများတွင် ဖြစ်ပေါ်တတ်သည်။
  
  

စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ လက္ခဏာများ

• ထိန်းချုပ်မှု ဆုံးရှုံးသွားမည်ကို ကြောက်ရွံ့ခြင်း (Fear of Losing Control): ရူးသွပ်သွားမည် သို့မဟုတ် ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် မထိန်းချုပ်နိုင်တော့မည်ကို ပြင်းထန်စွာ စိုးရိမ်ခြင်း။

• သေဆုံးတော့မည်ဟု ခံစားရခြင်း (Sense of Impending Doom or Death): အန္တရာယ်တစ်ခုခု ချက်ချင်း ကျရောက်တော့မည် သို့မဟုတ် မိမိသေဆုံးတော့မည်ဟု ပြင်းပြင်းထန်ထန် ခံစားရခြင်း။

• လက်တွေ့မဆန်ဟု ခံစားရခြင်း (Derealization) သို့မဟုတ် မိမိကိုယ်ကိုယ်နှင့် ကင်းကွာနေသလို ခံစားရခြင်း (Depersonalization): ပတ်ဝန်းကျင်က အစစ်အမှန်မဟုတ်သလို ခံစားရခြင်း (သို့) မိမိကိုယ်ကိုယ်ကို အပြင်ကနေ ကြည့်နေရသလို ခံစားရခြင်း။

ကြောက်စိတ်မွှန်ခြင်း (Panic Attack) နှင့် စိုးရိမ်ထိတ်လန့်မှုရောဂါ (Panic Disorder) တို့၏ ခြားနားချက်

• ကြောက်စိတ်မွှန်ခြင်း (Panic Attack) သည် တစ်ကြိမ်တည်း သို့မဟုတ် တစ်ခါတစ်ရံသာ ဖြစ်ပေါ်သော အခြေအနေဖြစ်သည်။ ဖိစီးမှုများသောကာလ သို့မဟုတ် သီးခြားအခြေအနေတစ်ခုခုတွင် တစ်ကြိမ်တစ်ခါမျှ ဖြစ်ဖူးခြင်းသည် ပုံမှန်ဖြစ်နိုင်ပါသည်။

• စိုးရိမ်ထိတ်လန့်မှုရောဂါ (Panic Disorder) သည် မမျှော်လင့်ဘဲ ပြန်လည်ဖြစ်ပေါ်နေသော ကြောက်စိတ်မွှန်ခြင်းများအပြင်၊ နောက်ထပ် တိုက်ခိုက်မှုတစ်ခု ထပ်မံဖြစ်ပွားမည်ကို တစ်လနှင့်အထက် စဉ်ဆက်မပြတ် စိုးရိမ်ပူပန်နေခြင်း နှင့် အဆိုပါ တိုက်ခိုက်မှုများကို ရှောင်ရှားရန်အတွက် အပြုအမူများ သိသိသာသာ ပြောင်းလဲသွားခြင်း တို့ ပါဝင်သောအခါမှသာ စိတ်ကျန်းမာရေးရောဂါအဖြစ် သတ်မှတ်နိုင်သည်။

ဘယ်လိုရှောင်ရှားမလဲ၊ ဘာလုပ်ရမလဲ

ရှောင်ရှားရန်

စိုးရိမ်ထိတ်လန့်မှုရောဂါကို လုံးဝ ရှောင်ရှားနိုင်ရန် ခက်ခဲနိုင်သော်လည်း၊ ကြောက်စိတ်မွှန်ခြင်း၏ ဖြစ်ပွားနှုန်းနှင့် ပြင်းထန်မှုကို လျှော့ချရန်အတွက် အောက်ပါတို့ကို ပြုလုပ်နိုင်ပါသည်။

1. ပုံမှန် ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု ပြုလုပ်ခြင်း (Regular Exercise): စိတ်ဖိစီးမှု ဟော်မုန်းများကို လျှော့ချပေးသည်။

2. ကဖင်း၊ အရက်နှင့် ဆေးလိပ် လျှော့ချခြင်း (Reduce Stimulants): ၎င်းတို့သည် ကြောက်စိတ်မွှန်ခြင်း လက္ခဏာများကို ပိုမိုဆိုးရွားစေနိုင်သည်။

3. အသက်ရှူနည်း လေ့ကျင့်ခန်းများ ပုံမှန်လုပ်ဆောင်ခြင်း (Practice Breathing Exercises): နေ့စဉ် ပုံမှန် အသက်ပြင်းပြင်း ရှူသွင်းရှူထုတ် လေ့ကျင့်ခြင်းသည် အာရုံကြောစနစ်ကို ငြိမ်သက်စေသည်။

4. အိပ်ရေးဝအောင် အိပ်ခြင်း (Prioritize Sleep): လုံလောက်စွာ အိပ်စက်ခြင်းသည် စိတ်ခံစားမှု ထိန်းချုပ်မှုကို ကူညီပေးသည်။

ဖြစ်ပွားပါက လုပ်ဆောင်ရမည့်အရာများ

1. အသက်ကို ဖြည်းဖြည်းနှင့် နက်ရှိုင်းစွာ ရှူပါ (Slow, Deep Breathing): နှာခေါင်းမှ ဖြည်းဖြည်းချင်း လေသွင်းပြီး၊ ပါးစပ်မှ ဖြည်းဖြည်းချင်း ပြန်ထုတ်ပါ။ အသက်ရှူသွင်းစဉ်နှင့် ရှူထုတ်စဉ် ၄ စက္ကန့်စီ ရေတွက်ခြင်းဖြင့် အာရုံကို ပြောင်းပါ။

2. လက်ရှိအခြေအနေကို သတိပြုပါ (Acknowledge and Ground Yourself): "ဒါက ကြောက်စိတ်မွှန်ခြင်းပဲ၊ အန္တရာယ်မရှိဘူး၊ ခဏလေးနဲ့ ပြေပျောက်သွားလိမ့်မယ်" ဟု ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် သတိပေးပါ။

3. ပတ်ဝန်းကျင်ကို အာရုံစိုက်ခြင်း (Grounding Technique - 5-4-3-2-1) ကိုကျင့်သုံးပါ။

4. အကူအညီရယူပါ (Seek Help): သင့်တွင် ဤလက္ခဏာများ မကြာခဏဖြစ်ပေါ်ပြီး နေ့စဉ်ဘဝကို ထိခိုက်နေပါက၊ စိတ်ကျန်းမာရေး ပညာရှင် သို့မဟုတ် ဆရာဝန်နှင့် ပြသရန် မတွန့်ဆုတ်ပါနှင့်။ အကူအညီ ရယူခြင်းသည် အားနည်းချက်မဟုတ်ဘဲ၊ ခွန်အားပင် ဖြစ်ပါသည်။

References

Mayo Clinic: Panic attacks and panic disorder. [Link: Use the actual link from the search result, e.g., https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/panic-attacks/symptoms-causes/syc-20376021]
National Institute of Mental Health (NIMH): Panic Disorder: What You Need to Know. [Link: Use the actual link from the search result, e.g., https://www.nimh.nih.gov/health/publications/panic-disorder-when-fear-overwhelms]

Cleveland Clinic: Panic Attacks & Panic Disorder. [Link: Use the actual link from the search result, e.g., https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/4451-panic-attack-panic-disorder]