သင့်ခံစားချက်များကို အသိအမှတ်ပြုခြင်း- စိတ်ကျန်းမာရေးကောင်းမွန်ဖို့ ပထမခြေလှမ်း
"အားမပျော့ပါနဲ့" ဒါမှမဟုတ် "မင်းရဲ့ခံစားချက်တွေကို သိမ်းထားပါ" စတဲ့ စကားတွေကို ကျွန်တော်တို့အားလုံး ကြားဖူးကြမှာပါ။ ဒါကြောင့် ခံစားချက်တွေကို ဖော်ပြတာဟာ ရှက်စရာကောင်းတယ် ဒါမှမဟုတ် အားနည်းတဲ့ လက္ခဏာလို့ လူတော်တော်များများက ထင်နေကြပါတယ်။
ဒါပေမဲ့ တကယ်တမ်းမှာတော့ ဝမ်းနည်းမှု၊ ဒေါသ ဒါမှမဟုတ် စိတ်ပျက်မှုလို ခံစားချက်တွေကို ငြင်းပယ်တာ ဒါမှမဟုတ် ဖုံးကွယ်ထားတာဟာ အဲဒီခံစားချက်တွေကို ပျောက်ကွယ်သွားအောင် မလုပ်ပေးနိုင်ပါဘူး။ ရေရှည်မှာတော့ စိတ်ကျန်းမာရေးကို ထိခိုက်စေပါတယ်။ကောင်းသည်ဖြစ်စေ၊ ဆိုးသည်ဖြစ်စေ ကိုယ့်ရဲ့ခံစားချက်တွေကို လက်ခံပြီး အသိအမှတ်ပြုတာဟာ ကောင်းမွန်တဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေးအတွက် အရေးကြီးဆုံး စွမ်းရည်တွေထဲက တစ်ခုပါပဲ။
ဘာလို့ ကိုယ့်ရဲ့ခံစားချက်တွေကို အသိအမှတ်ပြုသင့်တာလဲ။
ကုစားခြင်းရဲ့ တံခါးပေါက်: ခံစားချက်တွေကို အသိအမှတ်ပြုတာဟာ ၎င်းတို့ကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းဖို့ ပထမဆုံးအဆင့်ပါ။ "ငါ ဝမ်းနည်းနေတယ်" လို့ လက်ခံလိုက်တာနဲ့ သင်ဟာ ဝမ်းနည်းမှုကို မှန်ကန်တဲ့နည်းလမ်းနဲ့ ရင်ဆိုင်ဖို့ နည်းလမ်းရှာနိုင်မှာပါ။ အတွင်းထဲမှာပဲ ထားလိုက်တာထက် ပိုကောင်းပါတယ်။
စုဆောင်းနေတဲ့ စိတ်ဖိစီးမှုကို ကာကွယ်ခြင်း: စိတ်အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေတဲ့ စိတ်ခံစားမှုတွေကို ရှောင်ဖို့ ကြိုးစားတဲ့အခါ စိတ်ဖိစီးမှုနဲ့ စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေ တိုးလာစေပါတယ်။ အဲဒီခံစားချက်တွေကို ရေစီးသလို ဖြတ်သန်းခွင့်ပေးလိုက်ခြင်းက စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဖိအားတွေကို လျော့ကျစေပြီး ပိုကြီးမားတဲ့ ပြဿနာတွေ ဖြစ်လာခြင်းကို ကာကွယ်ပေးနိုင်ပါတယ်။
ကိုယ့်ကိုယ်ကို ပိုနားလည်စေခြင်း: ခံစားချက်တွေကို အသိအမှတ်ပြုတာက ကိုယ့်ကိုယ်ကို ပိုနက်ရှိုင်းစွာ နားလည်စေဖို့ ကူညီပေးပါတယ်။ ဘယ်အရာတွေက သင့်ကို စိတ်ဆိုးစေလဲ ဒါမှမဟုတ် စိတ်တိုစေလဲဆိုတာကို စတင်သတိထားမိလာပါလိမ့်မယ်။ ဒါ့အပြင် ပျော်ရွှင်ဖို့အတွက် သင်တကယ်လိုချင်တဲ့အရာကိုလည်း သိလာပါလိမ့်မယ်။
ပိုကောင်းတဲ့ လူမှုဆက်ဆံရေးကို ဖန်တီးပေးခြင်း: သင် ကိုယ့်ခံစားချက်တွေကို နားလည်တဲ့အခါ ပတ်ဝန်းကျင်ကလူတွေနဲ့ ပိုပြီး ရှင်းလင်းပွင့်လင်းစွာ ဆက်သွယ်ပြောဆိုနိုင်ပါလိမ့်မယ်။ ဒါက ယုံကြည်မှုကို တည်ဆောက်ပေးပြီး ဆက်ဆံရေးကို ပိုမိုခိုင်မြဲစေပါတယ်။
ခံစားချက်တွေကို အသိအမှတ်ပြုဖို့ ဘယ်ကနေ စတင်မလဲ။
သတိထားပြီး လေ့ကျင့်ပါ (Mindfulness): နေ့စဉ် မိနစ်အနည်းငယ်လောက် အချိန်ပေးပြီး သင့်စိတ်ထဲ ဘယ်လိုခံစားချက်တွေ ဖြစ်ပေါ်နေလဲဆိုတာကို သတိထားကြည့်ပါ။ အဲဒီခံစားချက်တွေက "ကောင်း" တယ် ဒါမှမဟုတ် "မကောင်း" ဘူးလို့ စီရင်ဆုံးဖြတ်တာမျိုး မလုပ်ပါနဲ့။
ခံစားချက်ကို နာမည်တပ်ပါ: "ငါ စိတ်မကောင်းဘူး" လို့ ပြောမယ့်အစား "ငါ စိတ်ပျက်နေတယ်" ဒါမှမဟုတ် "ငါ ဒေါသထွက်နေတယ်" လို့ ပိုပြီး ရှင်းလင်းစွာ ပြောကြည့်ပါ။ နာမည်တပ်လိုက်ခြင်းက ထိုခံစားမှုကို ပိုပြီး နားလည်စေပါတယ်။
ရေးချပါ: ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ စိတ်ခံစားမှုအားလုံးကို မှတ်စုစာအုပ်ထဲမှာ ရေးချလိုက်ပါ။ ရေးသားတာက စိတ်ထဲမှာ ရှိနေတဲ့ အတွေးတွေနဲ့ ခံစားချက်တွေကို ထုတ်ပစ်ဖို့ ကူညီပေးပါတယ်။
ကိုယ့်ကိုယ်ကို သနားကြင်နာပါ: ဝမ်းနည်းတာ ဒါမှမဟုတ် ဒေါသထွက်တာဟာ လူသားတိုင်းရဲ့ ပုံမှန်ခံစားချက်တွေပဲ ဖြစ်တယ်ဆိုတာ သတိရပါ။ အဲဒီလို ခံစားရတဲ့အတွက် ကိုယ့်ကိုယ်ကို အပြစ်တင်တာမျိုး မလုပ်ပါနဲ့။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို နူးညံ့စွာ လက်ခံပေးတာဟာ စိတ်ကို ဂရုစိုက်ဖို့ အကောင်းဆုံးနည်းလမ်းတစ်ခုပါ။
ခံစားချက်တွေကို အသိအမှတ်ပြုတာဟာ အရှုံးပေးတာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒါဟာ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ကြီးထွားလာဖို့နဲ့ ပိုပြီး သန်မာလာဖို့ တံခါးဖွင့်ပေးတာပါပဲ။ ခံစားရဲဖို့ ရဲရင့်ပါ၊ ဒါဆိုရင် သင့်နှလုံးသားရဲ့အသံကို နားထောင်ခြင်းဟာ စစ်မှန်တဲ့ ခွန်အားဖြစ်တယ်ဆိုတာ သင်တွေ့ရှိပါလိမ့်မယ်။
References
American Psychological Association. (n.d.). What’s the difference between feeling sad and having depression?. Retrieved from https://www.apa.org/topics/depression/sadness-vs-depression
Healthline. (2020, November 18). How to Validate Your Own Emotions and Why It’s Important. Retrieved from https://www.healthline.com/health/mental-health/how-to-validate-your-own-emotions
Yale University. (n.d.). Emotional Intelligence: The Five Skills. Retrieved from https://ei.yale.edu/what-we-do/emotional-intelligence-the-five-skills
Psychology Today. (2018, July 10). How to Accept Your Feelings, No Matter How Painful. Retrieved from https://www.psychologytoday.com/us/blog/mind-matters/201807/how-accept-your-feelings-no-matter-how-painful