အစွဲလန်းလွန် စိတ်ဝေဒနာ (OCD) ကို နားလည်ခြင်း

ကျွန်ုပ်တို့အားလုံးတွင် စိုးရိမ်ပူပန်မှုများနှင့် မလိုလားအပ်သော အတွေးများရှိနိုင်သော်လည်း အချို့သူများအတွက်မူ ဤအရာများသည် နေ့စဉ်ဘဝကို ထိခိုက်စေနိုင်သည့် စိတ်ကျန်းမာရေးပြဿနာတစ်ခု ဖြစ်လာနိုင်ပါသည်။ ၎င်းကို အစွဲလန်းလွန် စိတ်ဝေဒနာ (Obsessive-Compulsive Disorder – OCD) ဟုခေါ်ပြီး လူအများစု သိထားကြသည့် ရိုးရှင်းသည့်အကျင့် သို့မဟုတ် သန့်ရှင်းသပ်ရပ်မှုထက် ပိုမိုရှုပ်ထွေးပြီး ပြင်းထန်သော ရောဂါတစ်ခုဖြစ်သည်။

OCD ဆိုတာဘာလဲ

OCD သည် စိတ်ကူးယဉ်စိတ်စွဲလမ်းမှု (Obsessions) နှင့် အတင်းအကျပ်ပြုလုပ်မှု (Compulsions) ဟူသော သံသရာတစ်ခုဖြင့် လည်ပတ်နေသော စိတ်ကျန်းမာရေး အခြေအနေတစ်ခု ဖြစ်ပါသည်။

• စိတ်ကူးယဉ်စိတ်စွဲလမ်းမှု (Obsessions) ဆိုသည်မှာ သင်မလိုချင်သော်လည်း စိတ်ထဲသို့ အတင်းအကျပ် ဝင်ရောက်လာသော မနှစ်မြို့ဖွယ် အတွေးများ၊ ပုံရိပ်များ သို့မဟုတ် စိုးရိမ်စိတ်များ ဖြစ်ပါသည်။ ၎င်းသည် သင်၏စိတ်ကို အလွန်အမင်း စိတ်ဖိစီးစေပြီး စိုးရိမ်ပူပန်မှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေပါသည်။

• အတင်းအကျပ်ပြုလုပ်မှု (Compulsions) ဆိုသည်မှာ ထိုစိတ်ကူးယဉ်စိတ်စွဲလမ်းမှုများကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည့် စိုးရိမ်စိတ်နှင့် ဖိစီးမှုကို လျှော့ချရန်အတွက် ပြန်ခါပြန်ခါ ပြုလုပ်ရသည်ဟု ခံစားရသော အပြုအမူများ သို့မဟုတ် စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်မှုများ ဖြစ်ပါသည်။

ရောဂါလက္ခဏာများ

OCD ၏ လက္ခဏာများသည် တစ်ဦးနှင့်တစ်ဦး မတူညီနိုင်သော်လည်း အဓိကအားဖြင့် အောက်ပါအတိုင်း တွေ့ရနိုင်ပါသည်။

စိတ်ကူးယဉ်စိတ်စွဲလမ်းမှု လက္ခဏာများ

• သန့်ရှင်းရေးနှင့် ပိုးမွှားဆိုင်ရာ စိုးရိမ်မှုများ: ညစ်ပတ်မှု၊ ပိုးမွှား သို့မဟုတ် ရောဂါပိုးများ ကူးစက်ခံရမည်ကို အလွန်အမင်း ကြောက်ရွံ့ခြင်း။

• တိကျသေချာမှုနှင့် သပ်ရပ်မှု လိုအပ်ချက်: အရာဝတ္ထုများကို သတ်မှတ်ထားသည့် ပုံစံအတိုင်း စီတန်းထားခြင်း၊ အရေအတွက်ကို ရေတွက်ခြင်း၊ သို့မဟုတ် တိကျသော စနစ်တစ်ခုအတိုင်း ရှိနေမှ စိတ်ချခြင်း။

• ထိခိုက်မှုဆိုင်ရာ အတွေးများ: မိမိကိုယ်ကို သို့မဟုတ် အခြားသူများကို ထိခိုက်စေမည့် မလိုလားအပ်သော၊ အကြမ်းဖက်ဆန်သော အတွေးများ မကြာခဏ ပေါ်ပေါက်ခြင်း။

• သံသယများနှင့် စိုးရိမ်မှုများ: တံခါးကို သေချာပိတ်ခဲ့ရဲ့လား၊ မီးဖိုကို ပိတ်ခဲ့ရဲ့လား ဟူသော အသေးအဖွဲကိစ္စများကို ထပ်ခါတလဲလဲ သံသယဖြစ်ခြင်း။

အတင်းအကျပ်ပြုလုပ်မှု လက္ခဏာများ

• အလွန်အကျွံ သန့်ရှင်းရေးနှင့် ဆေးကြောခြင်း: လက်ကို မကြာခဏ ဆေးကြောခြင်း၊ အိမ်ကို အလွန်အမင်း သန့်ရှင်းရေး လုပ်ခြင်း။

• ထပ်ခါတလဲလဲ စစ်ဆေးခြင်း: တံခါး၊ ပြတင်းပေါက်၊ မီးခလုတ်များ၊ ကားဘီး စသည်တို့ကို အကြိမ်ပေါင်းများစွာ စစ်ဆေးခြင်း။

• ရေတွက်ခြင်းနှင့် ထပ်ခါတလဲလဲ ပြုလုပ်ခြင်း: စိတ်ထဲမှ ကိန်းဂဏန်းများကို ရေတွက်ခြင်း၊ စကားလုံးများကို ထပ်ခါတလဲလဲ ရွတ်ဆိုခြင်း၊ သို့မဟုတ် တိကျသော လုပ်ဆောင်မှုများကို သတ်မှတ်ထားသည့် အရေအတွက်အတိုင်း ပြုလုပ်ခြင်း။

• စနစ်တကျ စီတန်းခြင်း: အရာဝတ္ထုများကို တိကျသော ပုံစံဖြင့် ထပ်ခါတလဲလဲ နေရာချခြင်း။

• အာမခံချက် ထပ်ခါတလဲလဲ တောင်းခံခြင်း: မိမိ၏ လုပ်ဆောင်ချက်များသည် မှန်ကန်ကြောင်းကို သူတစ်ပါးထံမှ ထပ်ခါတလဲလဲ မေးမြန်းခြင်း။

ဘယ်လိုကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းမလဲ

OCD သည် စနစ်တကျ ကုသမှုခံယူမှသာ သက်သာပျောက်ကင်းနိုင်သော ရောဂါတစ်ခု ဖြစ်ပါသည်။

• ကျွမ်းကျင်သူထံ အကူအညီရယူပါ: စိတ်ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ ဆရာဝန် သို့မဟုတ် ကျွမ်းကျင်ပညာရှင်နှင့် တိုင်ပင်ဆွေးနွေးပါ။ ၎င်းတို့သည် သင့်အခြေအနေကို သုံးသပ်ပြီး သင့်တော်သည့် ကုသမှုနည်းလမ်းများကို ညွှန်ကြားပေးနိုင်မည်ဖြစ်သည်။

• ကုထုံးခံယူခြင်း: Exposure and Response Prevention (ERP) ဟုခေါ်သော ကုထုံးသည် OCD အတွက် အထိရောက်ဆုံး နည်းလမ်းတစ်ခု ဖြစ်ပါသည်။ ဤကုထုံးတွင် သင်ကြောက်ရွံ့နေသည့် အရာနှင့် တဖြည်းဖြည်း ရင်ဆိုင်ပြီး သင်၏အတင်းအကျပ်ပြုလုပ်မှုများကို မပြုလုပ်ရန် လေ့ကျင့်ရခြင်း ဖြစ်ပါသည်။

• ဆေးဝါးများ သောက်သုံးခြင်း: ကုထုံးအပြင် စိတ်ဖိစီးမှုနှင့် စိုးရိမ်ပူပန်မှုကို ထိန်းချုပ်ရန် ဆရာဝန်၏ ညွှန်ကြားချက်အရ သင့်လျော်သည့် ဆေးဝါးများ သောက်သုံးနိုင်ပါသည်။

• မိမိကိုယ်ကို ဂရုစိုက်ခြင်း: လုံလောက်စွာ အနားယူခြင်း၊ ကျန်းမာရေးနှင့်ညီညွတ်သော အစားအစာများ စားသုံးခြင်း၊ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု ပြုလုပ်ခြင်းတို့သည် စိတ်ဖိစီးမှုကို လျှော့ချပေးနိုင်ပါသည်။

ဘာလုပ်သင့်လဲ

သင်ကိုယ်တိုင် သို့မဟုတ် သင်နှင့် နီးစပ်သူတစ်ဦးဦးတွင် OCD လက္ခဏာများ တွေ့ရှိပါက ရှက်ရွံ့ခြင်းမရှိဘဲ ကျွမ်းကျင်သူထံ အမြန်ဆုံး အကူအညီရယူပါ။ ဤရောဂါသည် ကုသ၍ ရနိုင်သော ရောဂါတစ်ခု ဖြစ်ပြီး မှန်ကန်သော အကူအညီဖြင့် ပုံမှန်ဘဝကို ပြန်လည်နေထိုင်နိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။

References
World Health Organization (WHO).
American Psychiatric Association (APA).
National Institute of Mental Health (NIMH).