စိတ်ဓာတ်ကျခြင်းကို ကာကွယ်ခြင်းနှင့် လျှော့ချဖြေရှင်းနည်းများ
လူတိုင်းဟာ ဝမ်းနည်းခြင်း၊ စိတ်ပျက်ခြင်းဆိုတဲ့ ခံစားချက်တွေကို ကြုံတွေ့ရနိုင်ပေမယ့် စိတ်ဓာတ်ကျခြင်း (Depression) ကတော့ ဒီထက်ပိုပြီး ပြင်းထန်တဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ရောဂါတစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။ ကံမကောင်းစွာနဲ့ပဲ စိတ်ဓာတ်ကျခြင်းကို အမြဲတမ်း ကာကွယ်နိုင်တယ်လို့ ပြောလို့မရပေမယ့်၊ ဒီအန္တရာယ်ကို လျှော့ချနိုင်တဲ့ နည်းလမ်းတွေနဲ့ စိတ်ဓာတ်ကျနေချိန်မှာ သက်သာရာရအောင် လုပ်နိုင်တဲ့ နည်းလမ်းကောင်းတွေတော့ ရှိပါတယ်။
အပိုင်း (၁) - စိတ်ဓာတ်ကျခြင်းကို ကာကွယ်ရန် ကြိုတင်ပြင်ဆင်ခြင်း
၁။ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးကို ဂရုစိုက်ပါ စိတ်ကျန်းမာရေးနဲ့ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးဟာ တစ်ခုနဲ့တစ်ခု ဆက်စပ်နေပါတယ်။
ပုံမှန်လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ပါ: ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုဟာ စိတ်ဖိစီးမှုတွေကို လျှော့ချပေးပြီး စိတ်ခံစားချက်ကောင်းစေတဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေကို ထွက်လာအောင် ကူညီပေးပါတယ်။
မျှတတဲ့ အစားအသောက် စားသုံးပါ: ဦးနှောက်ရဲ့ ကျန်းမာရေးအတွက် လိုအပ်တဲ့ အာဟာရဓာတ်တွေကို စားသုံးပါ။ အသင့်စားအစားအစာတွေနဲ့ အချိုဓာတ်များတာတွေကို လျှော့ပါ။
လုံလောက်စွာ အိပ်စက်ပါ: နေ့တိုင်း လုံလောက်တဲ့ အိပ်ချိန်ရရှိအောင် ဂရုစိုက်ပါ။ အိပ်ချိန်မမှန်တာက စိတ်ခံစားချက်ကို ထိခိုက်စေပါတယ်။
၂။ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာနှင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာ ကူညီပံ့ပိုးမှုများ ရယူပါ
အဆက်အသွယ်လုပ်ပါ: ယုံကြည်ရတဲ့ မိသားစုဝင်တွေ၊ သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ စကားပြောပါ။ ကိုယ့်ရဲ့ခံစားချက်တွေကို ရင်ဖွင့်ဖို့ ဘေးနားမှာရှိနေမယ့်သူတစ်ယောက် ရှိနေတာဟာ အရေးကြီးပါတယ်။
စိတ်ဝင်စားတဲ့ အရာတွေကို လုပ်ဆောင်ပါ: ဝါသနာပါတဲ့အရာတွေ၊ ပျော်ရွှင်စေမယ့်အရာတွေကို ရှာဖွေလုပ်ဆောင်ပါ။ အနားယူခြင်းနှင့် ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဂရုစိုက်ဖို့အတွက် အချိန်ပေးပါ။
“မလုပ်နိုင်ဘူး” လို့ ပြောတတ်အောင် လေ့ကျင့်ပါ: တချို့ကိစ္စတွေမှာ တာဝန်ယူနိုင်ခြင်းမရှိရင် “မလုပ်နိုင်ဘူး” လို့ ပြောတတ်တာက စိတ်ဖိစီးမှုကို လျှော့ချပေးပါတယ်။
အပိုင်း (၂) - စိတ်ဓာတ်ကျနေပြီဆိုရင် သက်သာရာရအောင် ဘယ်လိုလုပ်မလဲ
စိတ်ဓာတ်ကျခြင်းဟာ သင့်ဘဝကို အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေတယ်ဆိုရင် အောက်ပါအချက်တွေက ကူညီပေးနိုင်ပါတယ်။
၁။ ဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေကို လက်ခံပါ ပထမဆုံးအနေနဲ့ ကိုယ်ဘာတွေ ခံစားနေရလဲဆိုတာကို ဝန်ခံပါ။ “ငါစိတ်ဓာတ်ကျနေတယ်” လို့ လက်ခံတာဟာ ရှေ့ဆက်ဖို့အတွက် ပထမဆုံးအဆင့် ဖြစ်ပါတယ်။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို အပြစ်တင်တာမျိုး မလုပ်ပါနဲ့။
၂။ ပညာရှင်ရဲ့ အကူအညီကို ရယူပါ ဒါဟာ အရေးအကြီးဆုံးအချက်ပါ။ စိတ်ဓာတ်ကျခြင်းဟာ ဆေးကုသမှုလိုအပ်တဲ့ ရောဂါတစ်ခုပါ။ စိတ်ကျန်းမာရေး ပညာရှင် (ဥပမာ- စိတ်ပညာရှင်၊ စိတ်ရောဂါကု ဆရာဝန်) နဲ့ ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ဖို့အတွက် မကြောက်ပါနဲ့။ ဒါဟာ အားနည်းခြင်းရဲ့ လက္ခဏာမဟုတ်ဘဲ ကိုယ့်ကိုယ်ကို တကယ်တန်ဖိုးထားတာကို ပြသခြင်းဖြစ်ပါတယ်။
၃။ သေးငယ်တဲ့ အပြုသဘောဆောင်တဲ့ အပြောင်းအလဲများ ပြုလုပ်ပါ စိတ်ဓာတ်ကျနေတဲ့အချိန်မှာ အရာအားလုံးက မဖြစ်နိုင်သလို ခံစားရနိုင်ပါတယ်။ အဲဒီအခါမှာ ကြီးကြီးမားမား အရာတွေကို လုပ်ဖို့ မကြိုးစားပါနဲ့။ သေးငယ်တဲ့အပြောင်းအလဲလေးတွေနဲ့ စတင်ပါ။ ဥပမာ-
မနက်ခင်းမှာ အိပ်ယာထပြီး မျက်နှာသစ်ပါ။
ခြံထဲမှာ လမ်းလေး ခဏထွက်လျှောက်ပါ။
အလင်းရောင်များတဲ့ နေရာမှာ ခဏထိုင်ပါ။
၄။ ပံ့ပိုးမှုအဖွဲ့အစည်းတစ်ခု တည်ဆောက်ပါ မိသားစုဝင် ဒါမှမဟုတ် ယုံကြည်ရတဲ့ သူငယ်ချင်းတွေကို သင့်ရဲ့အခြေအနေကို ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပြောပြပါ။ သူတို့ရဲ့နားလည်မှုနဲ့ ပံ့ပိုးမှုဟာ သင့်အတွက် များစွာ အထောက်အကူပြုပါလိမ့်မယ်။
စိတ်ဓာတ်ကျခြင်းကနေ ပြန်လည်သက်သာလာဖို့ဆိုတာ ခရီးတစ်ခုပါပဲ။ တစ်ယောက်တည်း ရင်ဆိုင်ဖို့မလိုပါဘူး။ အချိန်ယူပြီး လိုအပ်တဲ့ အကူအညီကို ရယူခြင်းအားဖြင့် အရာအားလုံး ပိုမိုကောင်းမွန်လာမှာပါ။
References
World Health Organization (WHO). (n.d.). Depression. Retrieved from
https://www.who.int/health-topics/depression
National Institute of Mental Health (NIMH). (n.d.). Depression. Retrieved from
https://www.nimh.nih.gov/health/topics/depression/index.shtml
Mayo Clinic. (2022, October 15). Depression (major depressive disorder). Retrieved from
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/depression/symptoms-causes/syc-20356007
American Psychological Association. (2021). Coping with stress. Retrieved from
https://www.apa.org/topics/stress/coping-with-stress