ဆုံးရှုံးမှုနှင့် ဝမ်းနည်းပူဆွေးမှုတို့ကို နားလည်ခြင်း

ဆုံးရှုံးမှုတိုင်းဟာ ဝမ်းနည်းပူဆွေးမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေပါတယ်။ ဝမ်းနည်းပူဆွေးမှုဆိုတာ ကိုယ်ချစ်မြတ်နိုးရတဲ့အရာ ဒါမှမဟုတ် လူတစ်ယောက်ကို ဆုံးရှုံးလိုက်ရတဲ့အခါ ခံစားရတဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ နာကျင်မှုဖြစ်ပါတယ်။ ဆုံးရှုံးမှုက ကြီးမားလေလေ၊ ဝမ်းနည်းပူဆွေးမှုက ပိုပြီး ပြင်းထန်လေလေပါပဲ။ ပူဆွေးရတဲ့ ဖြစ်စဉ်ဟာ ခက်ခဲနိုင်ပေမယ့် ဒါဟာ ခရီးတစ်ခုဖြစ်ပြီး ပန်းတိုင်တစ်ခု မဟုတ်ဘူးဆိုတာကို မှတ်ထားဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။

လူတိုင်းဟာ ဝမ်းနည်းပူဆွေးမှုကို မတူညီတဲ့ ပုံစံမျိုးနဲ့ ကြုံတွေ့ခံစားရပြီး ပူဆွေးဖို့အတွက် မှန်ကန်တဲ့ ဒါမှမဟုတ် မှားယွင်းတဲ့နည်းလမ်းဆိုတာ မရှိပါဘူး။ ဒါပေမယ့် လူအများစုဟာ ပုံမှန်အားဖြင့် ကြုံတွေ့ရတဲ့ လက္ခဏာတွေနဲ့ အဆင့်တွေတော့ ရှိပါတယ်။ စိတ်ရောဂါအထူးကုဆရာဝန် Elisabeth Kübler-Ross က ဖော်ထုတ်ထားတဲ့ ဝမ်းနည်းပူဆွေးမှုရဲ့ အဆင့် ၅ ဆင့်ကတော့-

• ငြင်းပယ်ခြင်း (Denial): သင်ဟာ ထုံကျင်နေတာ ဒါမှမဟုတ် မယုံကြည်နိုင်တဲ့ အခြေအနေမျိုးကို ခံစားရနိုင်ပါတယ်။ ဒါက သင် ရင်ဆိုင်ကျော်ဖြတ်နိုင်ဖို့ ကူညီပေးတဲ့ ယာယီ ထိတ်လန့်မှုတစ်ခုဖြစ်ပါတယ်။

• ဒေါသထွက်ခြင်း (Anger): ငြင်းပယ်တဲ့ အခြေအနေ လျော့ပါးသွားတဲ့အခါ လက်တွေ့ကို ရင်ဆိုင်လာရပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်၊ တခြားသူတွေ ဒါမှမဟုတ် လောကကြီးကို စိတ်ပျက်ဒေါသထွက်နိုင်ပါတယ်။

• အလျှော့အတင်းလုပ်ခြင်း (Bargaining): သင်ဟာ အခြေအနေကို ပြောင်းလဲနိုင်ဖို့အတွက် ဘုရားသခင် ဒါမှမဟုတ် ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်နဲ့ သဘောတူညီမှုတွေ ရဖို့ ကြိုးစားနိုင်ပါတယ်။

• စိတ်ဓာတ်ကျခြင်း (Depression): ဆုံးရှုံးမှုရဲ့ အလေးချိန်ကို အပြည့်အဝ စတင်ခံစားလာရပြီး ဝမ်းနည်းမှု၊ အထီးကျန်မှုနဲ့ စွမ်းအင်မရှိတော့တာတွေကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်ပါတယ်။

• လက်ခံခြင်း (Acceptance): ဒီအဆင့်က ဆုံးရှုံးမှုအတွက် သင် ပျော်ရွှင်နေတယ်လို့ မဆိုလိုပါဘူး။ ဒါပေမယ့် သင် လက်တွေ့ကို ရင်ဆိုင်နိုင်ပြီး ရှေ့ဆက်နိုင်ပြီဆိုတာကို ဆိုလိုပါတယ်။

ဝမ်းနည်းပူဆွေးမှုရဲ့ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ လက္ခဏာတွေကတော့ အစားအသောက် ပြောင်းလဲတာ၊ အိပ်မပျော်တာ၊ ပင်ပန်းနွမ်းနယ်တာနဲ့ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ နာကျင်မှုတွေလည်း ပါဝင်နိုင်ပါတယ်။ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာမှာတော့ ဝမ်းနည်းမှု၊ ဒေါသ၊ အပြစ်ရှိတယ်လို့ ခံစားရမှု ဒါမှမဟုတ် စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေ ခံစားရနိုင်ပါတယ်။ ဒီခံစားချက်တွေကို အသိအမှတ်ပြုပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ခံစားခွင့်ပေးဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။

အချက်အလက်နှင့် စာရင်းအင်းများ

• American Psychological Association (APA) ရဲ့ သုတေသနအရ ကိုယ်ချစ်ရသူ ဆုံးရှုံးရတဲ့ ဝမ်းနည်းပူဆွေးမှုဟာ ရေရှည်မှာ ကိုယ်ခန္ဓာနဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးအပေါ် သက်ရောက်မှုရှိနိုင်ပါတယ်။

• National Institute of Mental Health (NIMH) ရဲ့ အချက်အလက်တွေအရ ပြင်းထန်တဲ့ ဆုံးရှုံးမှုနဲ့ ရင်ဆိုင်ရသူတွေရဲ့ ၁၀-၁၅% လောက်ဟာ ကုသမှုခံယူဖို့ လိုအပ်တဲ့ ရေရှည် စိတ်ဓာတ်ကျမှုအဆင့်ကို ရောက်ရှိသွားနိုင်ပါတယ်။

• Journal of Palliative Medicine က လေ့လာမှုတစ်ခုမှာတော့ ဆုံးရှုံးမှုအပြီး အကူအညီပေးရေး အဖွဲ့အစည်းတွေ ဒါမှမဟုတ် ကျွမ်းကျင်သူတွေနဲ့ ဆွေးနွေးတဲ့သူတွေဟာ ဝမ်းနည်းပူဆွေးမှု လက္ခဏာတွေ လျော့နည်းပြီး ပိုမိုကောင်းမွန်တဲ့ ပြန်လည်နာလန်ထူမှုကို ပြသကြပါတယ်။
  

References
Kübler-Ross, E. (1969). On Death and Dying. Macmillan.
American Psychological Association (APA). (n.d.). Grief: The emotional and physical toll. Retrieved from
https://www.apa.org/topics/grief
National Institute of Mental Health (NIMH). (n.d.). Coping with Grief and Loss. Retrieved from
https://www.nimh.nih.gov/health/topics/coping-with-grief-and-loss