Bipolar စိတ်အတက်အကျမြန်ရောဂါအကြောင်း သိကောင်းစရာ
Bipolar Disorder ဆိုသည်မှာ စိတ်ခံစားမှုအပြောင်းအလဲများ အလွန်အမင်း မြန်ဆန်ပြီး ပြင်းထန်သော စိတ်ရောဂါတစ်မျိုးဖြစ်သည်။
Bipolar ရောဂါအမျိုးအစားများ
Bipolar ရောဂါကို အဓိကအားဖြင့် အမျိုးအစား (၃) မျိုး ခွဲခြားနိုင်ပါသည်။
Bipolar I Disorder: ဤအမျိုးအစားသည် စိတ်ကြွခြင်း (Mania) လက္ခဏာများ အနည်းဆုံး တစ်ပတ် သို့မဟုတ် ထိုထက်ပို၍ ကြာရှည်စွာ ခံစားရခြင်းကို ဆိုလိုသည်။ စိတ်ကြွနေချိန်သည် အလုပ်အကိုင်၊ ကျောင်း သို့မဟုတ် လူမှုဆက်ဆံရေးများတွင် များစွာထိခိုက်စေသည်။ အချို့သောလူနာများသည် စိတ်ကြွနေချိန်မတိုင်မီ သို့မဟုတ် နောက်ပိုင်းတွင် စိတ်ကျဆင်းခြင်း (Depression) လက္ခဏာများကို ခံစားရနိုင်သည်။
Bipolar II Disorder: ဤအမျိုးအစားတွင် Bipolar I ကဲ့သို့ ပြင်းထန်သော စိတ်ကြွခြင်း (Mania) အစား စိတ်ကြွခြင်း အနည်းငယ်သာ (Hypomania) ခံစားရသည်။ Hypomania သည် များသောအားဖြင့် ၄ ရက်ခန့်သာ ကြာမြင့်ပြီး နေ့စဉ်ဘဝကို ထိခိုက်မှုမရှိနိုင်ပေ။ သို့သော် Bipolar II ရှိသူများသည် ပြင်းထန်သော စိတ်ကျခြင်း (Depression) ကို ခံစားရလေ့ရှိသည်။
Cyclothymic Disorder (Cyclothymia): ဤအမျိုးအစားသည် Bipolar I သို့မဟုတ် Bipolar II ကဲ့သို့ ပြင်းထန်မှုမရှိသော်လည်း စိတ်ကြွခြင်း (Hypomania) နှင့် စိတ်ကျခြင်း (Depressive) လက္ခဏာများကို အနည်းဆုံး (၂) နှစ်ကြာ (ကလေးများနှင့် ဆယ်ကျော်သက်များအတွက် (၁) နှစ်) စဉ်ဆက်မပြတ် ခံစားရတတ်သည်။
စိတ်ခံစားမှု အတက်အကျများသည် ပြင်းထန်လွန်းသောကြောင့် ပုံမှန်ဘဝကို အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေနိုင်သည်။
ရောဂါလက္ခဏာများ
Bipolar Disorder တွင် လက္ခဏာများသည် စိတ်ကြွခြင်း (Mania) နှင့် စိတ်ကျခြင်း (Depression) ဟူ၍ အပိုင်းနှစ်ပိုင်းရှိသည်။
စိတ်ကြွခြင်း (Mania) လက္ခဏာများ:
အလွန်ပျော်ရွှင်နေခြင်း သို့မဟုတ် အလွန်အမင်း စိတ်တိုဒေါသထွက်နေခြင်း
ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်ယုံကြည်မှုလွန်ကဲခြင်း
အိပ်မပျော်ခြင်း သို့မဟုတ် အိပ်ချိန်နည်းပါးခြင်း
စကားများများပြောခြင်း
အတွေးများအလွန်မြန်ခြင်း
အာရုံစိုက်မှုအားနည်းခြင်း
ပြဿနာဖြစ်စေနိုင်သော အပြုအမူများ (ဥပမာ- ငွေအများအပြားသုံးစွဲခြင်း၊ အန္တရာယ်ရှိသော လုပ်ရပ်များလုပ်ဆောင်ခြင်း)
စိတ်ကျခြင်း (Depression) လက္ခဏာများ:
အမြဲတမ်းစိတ်ဓာတ်ကျနေခြင်း
စိတ်ဝင်စားမှုနှင့် ပျော်ရွှင်မှုများပျောက်ဆုံးခြင်း
အစားအသောက်ပုံမှန်မဟုတ်ခြင်း
အိပ်မပျော်ခြင်း သို့မဟုတ် အလွန်အမင်းအိပ်ခြင်း
ပင်ပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း
တန်ဖိုးမရှိသလိုခံစားရခြင်း
အာရုံစူးစိုက်မှုအားနည်းခြင်း
သေကြောင်းကြံရန် စဉ်းစားခြင်း
ဘယ်လိုရှောင်ရှားမလဲ၊ ဘာတွေလုပ်ဆောင်သင့်လဲ
ဆေးဝါးကုသမှုခံယူခြင်း: စိတ်ရောဂါအထူးကုဆရာဝန်နှင့် ပြသပြီး လိုအပ်သောဆေးဝါးများကို ပုံမှန်သောက်သုံးပါ။
စိတ်ကုထုံးခံယူခြင်း: စိတ်ကုထုံး (Psychotherapy) သည် ရောဂါလက္ခဏာများကို ထိန်းချုပ်ရန် အထောက်အကူပြုပါသည်။
ဘဝနေထိုင်မှုပုံစံကို ပြောင်းလဲခြင်း: ပုံမှန်အိပ်စက်ချိန်ထားရှိခြင်း၊ ကျန်းမာရေးနှင့်ညီညွတ်စွာစားသောက်ခြင်း၊ လေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ခြင်းတို့က စိတ်ခံစားမှုများကို တည်ငြိမ်အောင် ကူညီပေးနိုင်ပါသည်။
စိတ်ဖိစီးမှုလျှော့ချခြင်း: တရားထိုင်ခြင်း သို့မဟုတ် နှစ်သက်ရာဝါသနာတစ်ခုခုကို လုပ်ဆောင်ခြင်းဖြင့် စိတ်ဖိစီးမှုကို လျှော့ချပါ။
ပတ်ဝန်းကျင်အကူအညီရယူခြင်း: မိသားစုဝင်များ၊ သူငယ်ချင်းများနှင့် ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းပြောဆိုဆွေးနွေးပါ။
အကယ်၍ သင် သို့မဟုတ် သင်နှင့်နီးစပ်သူတစ်ဦးဦးသည် အထက်ပါလက္ခဏာများ ခံစားနေရပါက ကျွမ်းကျင်သော စိတ်ကျန်းမာရေးပညာရှင် သို့မဟုတ် ဆရာဝန်နှင့် အချိန်မီတိုင်ပင်ဆွေးနွေးသင့်ပါသည်။
References
World Health Organization (WHO) - Bipolar disorder:
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/bipolar-disorder
Mind UK - Bipolar disorder:
https://www.mind.org.uk/information-support/types-of-mental-health-problems/bipolar-disorder/about-bipolar-disorder/
National Institute of Mental Health (NIMH) - Bipolar Disorder:
https://www.nimh.nih.gov/health/topics/bipolar-disorder/index.shtml